واژه‌های کهن در لهجۀ خجند

author

  • عبدالجمال حسن‌اف استادیار
Abstract:

بررسی لهجه‌های زبان‌های اقوام مختلف سال‌هاست که موضوع تحقیق علمای زبان‌‌شناس قرار دارد. در کشور کنونی تاجیکستان، چندین گویش وجود دارد که یکی از آن‌ها گویش مردم خجند است. این گویش طبق بررسی محققان منسوب به شاخۀ فرغانۀ غربی گویش‌های شمالی است. یکی از ویژگی‌های عمدۀ این گویش وجود لغات و عناصر زبانی بسیار قدیمی است که اکنون در زبان معیار منسوخ شده‌اند؛ اما در گویش مردم ناحیۀ خجند محفوظ مانده‌اند. این عناصر لغوی اصیل تحت شرایط زبانی و فرازبانی، با گونۀ کهن خود کمی متفاوت جلوه می‌کنند. در این مقاله، به نمونه‌هایی از این واژه‌های اصیل گویشی مردم خجند مثل گرمک، کلپتره، دینه، چمه، بیوی، غیشه، قاق، قنار، آنینده، اوستر، جووه، هوپاق، سندوف، فرغان، قلاق، قشّنگ، هیقیچاق (هیقیچیق)، داشته، شنیدن، و اصول اشاره شده و سیر تطور این واژه‌ها با تکیه بر فرهنگ‌های کهن شرح داده و بررسی شده است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

واژه های کهن در لهجۀ خجند

بررسی لهجه های زبان های اقوام مختلف سال هاست که موضوع تحقیق علمای زبان شناس قرار دارد. در کشور کنونی تاجیکستان، چندین گویش وجود دارد که یکی از آن ها گویش مردم خجند است. این گویش طبق بررسی محققان منسوب به شاخۀ فرغانۀ غربی گویش های شمالی است. یکی از ویژگی های عمدۀ این گویش وجود لغات و عناصر زبانی بسیار قدیمی است که اکنون در زبان معیار منسوخ شده اند؛ اما در گویش مردم ناحیۀ خجند محفوظ مانده اند. ای...

full text

جدیدیه در خجند

در آغاز قرن بیستم در منطقۀ آسیای مرکزی و به‌ویژه در شهرهای بزرگ آن ازجمله سمرقند، بخارا، تاشکند، خوقند، خجند و... جنبش فرهنگی و اجتماعی جدیدیه عرض هستی کرد که در ترویج خودشناسی ملی، رشد حس وطن‌دوستی، تشکیل مکتب و معارف، بیداری فکری، ترغیب آموزش علم و فرهنگ، تلقین آرمان‌های انسان‌پروری و افکار دموکراسی در کشور نقش معین داشت. در این مقاله، ضمن معرفی خادمان و جانب‌داران این جنبش، مهم‌ترین مکتب‌های...

full text

بررسی فضاهای واکه‌ای در لهجۀ کرمانی و لهجۀ فارسی معیار

   هدف از پژوهش حاضر بررسی و مقایسۀ فضاهای واکه‌ای در دو لهجۀ کرمانی و معیار است. به این منظور از ده گویشور کرمانی و ده گویشور لهجۀ معیار خواسته‌‌شد تا شش واکۀ زبان فارسی را سه مرتبه تکرارکنند. صدای گویشوران توسط میکروفون Shure ضبط‌شده و پس از آن توسط نرم‌افزارPRAAT مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. سپس با ایجاد یک شبکۀ متنی، مقادیر بسامد سازه‌های اوّل و دوم آن اندازه‌گیری‌شد و با بررسی آمار توصیفی و...

full text

ادیبان و سخنوران خجند

تا سال‌های اخیر، تحقیق و پژوهش در ادبیات خجند و نمایندگان برجستۀ آن غالباً به‌طور مستقل انجام می‌شد و از سوی دیگر، بیشتر این پژوهش‌ها محدود به زندگی و آثار تنی چند از آن‌ها مثل کمال خجندی، کارنامه‌های ادبی آل خجند و سلسله‌شعرای قرن نوزدهم میلادی بود و ازهمین‌رو نمی‌توانست نیازهای خوانندۀ تاجیک را درزمینۀ شعرای حوزۀ خجند برطرف کند. خوشبختانه، تألیف تذکرۀ شعرای خجند به همت پرفسور عبدالمنا...

full text

آل خجند در هند

این مقاله با هدف معرفی رسالۀ آل‌خجند که دکتر ریحانه خاتون، دانشمند هندی و استاد دانشگاه دهلی در سال ۱۹۸۹م به تألیف آن همت گماشت، به‌نگارش درآمده است. این اثر که اصلاً به زبان اردو تألیف شده بود، در سال ۲۰۰۰م به زبان تاجیکی ترجمه شد تا خوانندگان تاجیک نیز بتوانند با این اثر ارزشمند آشنا شوند. در این رساله، مؤلف برای نخستین بار دربارۀ حیات و فعالیت علمی و ادبی نمایندگان خاندان معرفت‌پرور ...

full text

پژوهش در جغرافیای تاریخی خجند در ایران

خجند یکی از شهرهای کهن و سابقه‌دار ماوراءالنهر است که پژوهش دربارۀ مسائل جغرافیایی تاریخی آن همواره مورد توجه پژوهشگران ایرانی بوده است. در این مقاله برخی از پژوهش‌های انجام‌شده در ایران دربارة جغرافیای تاریخی این منطقه معرفی و نقد شده است. لغت‌نامۀ دهخدا نخستین منبعی است که مقاله‌ای جداگانه را به معرفی خجند اختصاص داده است. هرچند اساس منبع‌شناسی تاریخ خجند در لغت‌نامه بسیار م...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 8  issue 14

pages  41- 52

publication date 2007-03-01

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023